Hoàn cảnh sáng tác và ý nghĩa của bài hát “Chiều Mưa Biên Giới” (Nguyễn Văn Đông) – Nhạc sĩ kính tặng các chiến sĩ một nắng hai sương lao mình nơi tiền tuyến

Nguyễn Văn Đông ban đầu là một sĩ quan cao cấp trong Bộ Tổng tham mưu Quân lực Việt Nam Cộng hòa, với cấp bậc Đại tá. Ông bắt đầu khởi binh nghiệp quân đội từ thời Quốc gia Việt Nam. Ngoài ra ông còn được biết đến với những sáng tác đặc sắc và gắn liền với lịch sử và văn hóa dân tộc.

Một trong những tác phẩm nổi tiếng của ông, là một bài hát mang tên “Chiều Mưa Biên Giới” được sáng tác vào năm 1956, trong thời gian thực hiện những cuộc hành quân biên giới. Khi đó, Nguyễn Văn Đông mới ngoài 20 tuổi và đang phục vụ làm sĩ quan trong khu vực Đồng Tháp Mười, giáp biên giới Cao Miên.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông

Chính thời điểm này, ông và đồng đội của mình bị mắc kẹt trong một cơn bão dữ dội, trời chiều lộng gió. Giữa cánh đồng hoang, thoắt ẩn thoắt hiện những nóc tháp canh mờ nhạt ở cuối chân trời. Từ trong cái cảnh éo le ấy, từng giai điệu của Chiều Mưa Biên Giới như được nhen nhóm lên trong lòng ông.
Bài hát kính tặng các chiến sĩ một nắng hai sương lao mình nơi tiền tuyến:

Chiều mưa biên giới anh đi về đâu?
Saᴏ ᴄòn đứng ngóng nơi giang đầu
Kìa rừng chiều âm u rét mướt
Chờ người về vui trᴏng giá buốt
Người về bơ vơ…
Mời quý vị nghe ca khúc “Chiều Mưa Biên Giới” Trình bày: Thanh Tuyền

Bấm vào giữa hình trên để nghe “Chiều Mưa Biên Giới” Trình bày: Thanh Tuyền

Mời quý vị nghe ca khúc “Chiều Mưa Biên Giới” Trình bày: Trần Văn Trạch

Bấm vào giữa hình trên để nghe “Chiều Mưa Biên Giới” Trình bày: Trần Văn Trạch

Câu hỏi mở đầu bài hát như là một sự vô định. Trong chiều mưa, chàng lính trẻ không biết đang đi về đâu, như chưa xác định được phương hướng nên vẫn đang đứng ngóng ngay đầu sông (là vùng sông Hồng Ngự – Tân Châu, nơi khởi nguồn con sông Mê kông của biên giới Việt Nam – Campuchia thuộc vùng Đồng Tháp Mười). Rừng chiều thì ngập trong màn mưa giá buốt, con người thì bơ vơ trong vô định đang mải miết tìm kiếm một con đường trở về nhanh nhất. Nhưng đó chính là số phận đã định, là số phận của một người lính canh giữ nơi biên giới. Anh chỉ biết nhìn về phương xa mà trông ngóng với một nỗi lòng hiu quạnh. Vì tình anh giờ chỉ dám trôi theo những đám mây chiều hoang. Nhìn là cờ “tung bay phất phới” trong chiều, lòng anh tràn ngập một nỗi nhớ không tên. Hay nỗi nhớ đó vốn anh không dám nghĩ tới, ngay cả tương lai ngày mai anh còn không biết được, sao mà dám nhớ thương ai nữa. Đó như là một quy luật tự nhiên mà từ lâu anh đã xem đó là hướng đi, là cuộc đời của mình. Nó tự nhiên như những ngày trăng tròn rồi lại khuyết, như hoa nở rồi lại tàn, như bầu trời trên đầu anh sau những chiều mưa sẽ lại tràn một màu xanh vậy:

Tình anh theo đám mây trôi chiều hoang

Trăng còn khuyết mấy hoa không tàn

Cờ về chiều tung bay phất phới

Gợi lòng này thương thương nhớ nhớ

Bầu trời xanh lơ

Nhưng cũng tự nhiên như mọi vật, làm sao con người lại có thể ngăn được nỗi nhớ. Nó cứ thế nhẹ nhàng ùa về trong màn đêm xuống. Nhìn ngắm vầng trăng nơi rừng thiêng, hình bóng ấy cứ như rõ mồn một hiện về trước mặt anh. Dù là đang xa cách tận chân trời, nhưng lại gần ngay trước mặt. Nỗi nhớ ấy như cứa vào tâm can của những người nghe nhạc như chúng ta vậy,

Đêm đêm chiếc bóng bên trời

Vầng trăng xẻ đôi

Vẫn in hình bóng một người

Xa xôi cánh chim tung trời

Một vùng mây nước

Cho lòng ai thương nhớ ai

Về đâu anh hỡi mưa rơi chiều nay

Lưng trời nhớ sắc mây pha hồng

Đường rừng chiều cô đơn chiếc bóng

người tìm về trong hơi áo ấm

Gợi niềm xa xăm

Dù vẫn tồn tại sự mơ hồ và không chắc chắn, con đường trở về của anh vẫn mờ mịt trước mắt. Nhiệm vụ của người lính tại biên giới vẫn là gìn giữ “lưng trời nhớ sắc mây pha hồng” và “đường rừng chiều cô đơn chiếc bóng”. Dù có cảm thấy cô đơn, buồn bã và nhớ nhà, nhưng trước mắt, anh cần tiếp tục công việc quan trọng tại đây để nhìn thấy những con đường nhỏ về hậu phương. Mặc dù “đường trần mưa bay gió cuốn” vẫn còn nhiều chông gai phía trước, tình yêu đôi lứa cũng phải được gác lại. Cả người ở chiến trường và người ở hậu phương đều hiểu điều này. Chỉ cần lòng họ luôn hướng về nhau, tin tưởng rằng sẽ có một ngày họ sẽ được tái hợp và tiếp tục cuộc sống an lành và hạnh phúc.

Người đi khu chiến thương người hậu phương

Thương màu áo gởi ra sa trường

Lòng trần còn tơ vương khanh tướng

Thì đường trần mưa bay gió cuốn

Còn nhiều anh ơi

Mời quý vị nghe ca khúc “Chiều Mưa Biên Giới” Trình bày: Hà Thanh

Bấm vào giữa hình trên để nghe “Chiều Mưa Biên Giới” Trình bày: Hà Thanh

Bài hát này đã được ca sĩ Hà Thanh thể hiện rất thành công (cô là một tên tuổi có thể nói là gắn liền với các ca khúc của Nguyễn Văn Đông). Và người học trò xuất sắc của ông, ca sĩ Thanh Tuyền cũng đã thể hiện bài hát này rất là tình cảm và da diết. Ngoài ra tôi cũng rất mến mộ giọng ca của ca sĩ Hương Lan qua những lời ca của Chiều Mưa Biên Giới.